Меню Закрыть

Аудиовизуальный фонд исчезающих языков

Эвены и их язык

19 22 32 16 34 27 23 25 28 29 30 31 17

Якутия

Тундренные юкагиры

30

Якутия



Кобяйский улус

 



Видео запись Кривошапкин А.В. Автобиографический рассказ

Кривошапкин Андрей Васильевич родился в с. Себян-Кюель в семье оленевода 17 октября 1940 г., эвенский писатель. Государственный и общественный деятель РС (Я), кандидат социологических наук, академик Академии Северного Форума. Народный писатель РС (Я), заслуженный работник культуры РС (Я). Член СЖ России, член СП СССР с 1982 г., член СП Якутии и РФ с 1992 г.



Эвэн ӈөнминни бисни. Тар биникэн ади-да төрду, ади-да областу тэгэттэ эвэхэл. Нʼока төррэн, Магаданскай областлан, Камчаткала, Сахалиндула, Дальний Востокла нян тадук-та хөнтэ төрэлдулэ борганикан.

         Өтэл эвэхэл хо хоя бэйэл бичэл. Эвэхэл нян эвэнкил эгден государстволкан бичэл. Эгден государстволкан бичэл. Тар яникан, тарит хөнтэл ӈөнмирэл бөкэччэндюр чакуридюр эчин кухинэн иридюр, иртики-тартики хөрөкэмкэнчэл. Хан эртики төртики эмэпчэл, мут дялти эмэпчэл, эвэнкил тартики хөрчэл. Тар биникэн мут ахун-да борганикан төгөтти бими өмэн ӈөнмир бихэп. Мэн-мэнур хаматтап, н`и илэ бихивэн, яв нөкөддивэн нян эвэхэлдук хечэ ученаялбу, дукомӈалбу, художникалбу, тарит-та хөнтэлбу бөкэччэмутнө хароп. Тачин-да биннэн. Мут дялбур илэ бихивутөн нөстэлдук хавдила исталакан бөкэччэмутнө хари бими, ноӈортон дюгулитнөн хоя бөйөлтики аич аймакан укчэнни бихикөт хо ай бидин, тараком ӈөнмирти дюгулин хоя ӈөнмирэл нян хамчол, нян эрэв бинилэ ивкэлдэ. Тек тачин.

         Мут өбөхөл өтэрэптук тикэррэн исталакан хой ай мэргэлкэн, дулом нян нумок бэйэл, теми ноӈортон хөнтэ ӈөнмирэлнюн хо аймакан, төрэндулэн иникэн, гянул биникэн тэгэчэддэ тикэррэн исталакан. Мут ӈунмирти хамай эгден илкэнни тарак. Мут ӈөнмир дюгудун, гянул дюгудун тачин тэгэттивур эрэгэр гөхөп бихин. Өтэл-дэ тачин бихин, тик-тэ тачин биддэп. Нян тик нөстэлбу, куӈалбу бөкэччэмутнөн ирукалдули ихуддэп нян мут нян тэрэкэлди нян төрутникэн бечэддэп. Тачин бидин гөникэн дёмкаттам. Таро. (время: 0:04:06)

         ‒ Нян як бихни укчэнмэчэк, улгимили, яв улгимимчөс?

‒ Эвэн төрэнни ситуациян он бихни?

‒ Эвэн төрэнни тикэ адитчин гөми өтэрэпэмдэс эхни бихө, тик ургө. Өтэл Саккырырду школав би мудакатникан, таду тататникан би долдарив Ленинград корадлан Вера Ивановна Цинциус гэрбэн профессор бихни гөникэн, бэйэн мэнди нют, тарит биникэн эвэдит хо ай ибгот хадни гөникэн, нян эвэдит төрэврэн, гөникэн укчэннитнөн. Таров долдариди Вера Ивановна Цинциуху бакалдадаи Ленинградла хөррив, хупкутнэрив. Тарит Вера Ивановна Цинциус Ленинградла А.И. Герцен гэрбэдин пединститутла хупкуттэи ихром, севернай отделение гэрбэ бихин. Тала ихром, докумем бөкэббэн дявуканам. Тарит нохнон гөнэ, гяванаптук Вера Ивановна Цинциус мут севернай отделениялат эхни гургэвчир, ноӈон эдук Герцен институттукун Ленинградскай государственнай университетлан гургэвчинэми хөррин, нʼулгирин муттук, гөнэ, теми мут хину эмнэлти гар, ями гөми эвэди төрэмэн мут севернай отделениялан ӈи-дэ эхни таткатто, гөникэн. Таткатти бөй ачча гөнө. Эвэнки төрмэннюн таткаткарар гөнэ, тала профессор М.Г. Воскобойников хупкуткэрэн гөнэ. Теми мут хину институтла эмнэлти гаро, эвэн төрэнни ачча тик, докумеми гариди мучули, Ленинградскай государственнай университетлан тала-гу хөрдинни, тала хөрриди докумеми бөкэббэн дявукали, нян-да экзамем бөкэббэн дявукали тарит идинни гари бихөкөтнө гөнэ. Тарит би гөнэм: «Би таттай эмнив, эрэк ирулду татчим», - гөнэм. Тарит эвэнкилнюн хупкутти орам. Таров долдариди Вера Ивановна Цинциус университеттук эмниди неделэлэ дӫрэкэн бөйнюн занимайся нэккэрэн. Бадикар дяпкан часла иланмяр минутадук мян өмэн час дигэнмяр тунӈан минутала исталакан вторникту нян четвергту эмниди занимайся нэккэрэн. Таррочин эгден, хунто мэргэлкэн, хо ӈэрин ханилкан, эгден ученай бихин Вера Ивановна Цинциус. Тугэнив коӈдос тачин хупкуттит.тарит нонап курсу мудакчалав армияла гаритнон. Армияла ӈаттитно. 1 июля воинскай часла хөрэннэс гөникэн военкоматту гөнэ. Би гөнэм, нонап куруху мудакаддам, экзамем дявукандиддом, амаргаг экзамен эмэптэн тимана дявуканнав, гөнэм. Мину эрэв иниӈи в тинэкэхнэн армиядук мучуриди нонап курси заново нян-да анӈамтач татаннав, гөнэм. Хояв бэридим, гөнэм. Як-та кухин-дэ, як-та ачча тикэ, теми өмэм инэӈив минду бөлдэ би экзамем дявукандак, гөнэм. Тарит тимана чавду илэ-дэ тилдэ, гөнэм. Тик кухин-дэ, як-та ачча эхни, гөнэ

м. Военком дёмкаттиди гөнни: «Гэ, бидэн гэ, экзамем дявуканиди тимана, умнитэн июлду эмӈэнни, призывной пунктла эмӈэнни». Адрехбан бөдни, тачин нэкрэн. Мину 30 июня армияла тинчэ бихөкөтнө мину Ленинградтук тала тиндэр нэкчэ бичэл Узбекистантики, тартики, хөкэке бимчэ. Тарит теми гөнэ, Арктикала хөрдихнөн. Би өрэлдэрэм, Арктика бэю бугу. Тарит поехат-та, ят-та, парохотат-та хөрриди горьякан Рыбнай гэрбэ ихрам полустровла. Таду өмэн илам таткатта муту. Тала нюӈэн муттулэ дивизион бихни. Хамай ибго историялкан Рыбачай гэрбэ городокла бихи воинскай чахла тала ихром, хамай ибго солдаталбу тала тиӈнэр, гөникэн нэкрэ. Окат эрэли, көтлэн окат, эргидэ мут бихөп, чагав окат баргидалин Норвегия. Тала хөрукэнэ. Противовоздушнай оборона тала воинскай часть илгамнан тала хөррэм ракетчик орам би. Тарит хо ибгот таду службаларам, илан анӈанив службалари времядун бөкэччэндук воинскай часть комсомольскай организациян секретардин гургэвчири. Хо аич гургэвчирив. Харом-ко комсомольскай гургэ он хөрэннэвэн, он типтивэн. Мут часлат «10 отдельнай противоздушнай Армия» гэрбэ бихин, тарак Армиян дивизионни бихөп. Армия өйдэлин бөкэччэндулин ибго гургэлкэн комсомольскай, гөникэн мут организациявут нюнчэ бихитнөн. СССР Оборона министерствадукун эгден делегация эмниди ярутто дивизиомут, тарит мину өмэн полковник ӈаттон, тарит гөнни: «Хинунюн бакалдадай, хину иттэй эрирэм, эрбэчэн-гу бичэ бихөнни, нӫӈгэ бэй», -гөнни. Тарит укчэннөн, гөнни: «Мут хину элэ десятай отдельнай Армиядук комсомол мян съехлан делегату мэндэрит. Хамай достойнай хи бихис, хину бакрит, делегат овкандар, хөрэкэндэр нэкрит, тарит мэддэкэт хи партияла ичэ бихис. Хину, тарбач-та, Москвала хөрри спихоктук төхөхөндир гөнэ. Очень жалко было», -гөникэн нэкритнө. Тарит би дублеру хөрэкэнчэл тала, нют хуркэмэн хөнтэ частук. Тачин эӈэнэӈ комсомол, ВЛКСМ съехан делегатан эӈэнэӈ оча бихив тараком.

         Тачин ибгот службаларив. Тарит илан анӈанив мудакриди мучурив Ленинградла. Тарит хупкуттэм. Вера Ивановна Цинциус профессор, хавди бэй эвэдит ибгот хахмин. Службаладдуку минду ручкав няно кумагав тиӈгэрэн, бандеролат, дукли гөникэн. Тарбачан эгден, хавди, эгден ученай бихин. Таду Армияду службалатникан Вера Ивановна хидуттэн, эрэгэр дукли гөникэн, көтлэн укчэнэкэлбу дукли, дюллэ минду ичукэттис, таргичин дукоссоли, дэрэмкэчэк орокон дуккарали. Хояв дукрам тачин би. Тачин бихөкөн Николай Саввич Тарабукин хоторондулин хөрэмчэс. Ноӈгичинни тэлэӈ, эвэдит укчэнэкэлбу дукникан дукомӈо омчос, хидуткэрэн нян. Тарит дукром укчэнэкэлбу. Вера Ивановна таӈниди хо аймакан өрэлдэврэн. Тарит гөнни, чахки буглай Нёка төрэӈэн издательствадун эрэк укчэнэкэлби книга овкали, гөнни. Издательствала тинэм би укчэнэкэлби дукриди, от руки дукопча.



Авторизация
*
*
Генерация пароля